Crisis? What crisis? (part 1)

Eerder schreef ik reeds over overgewicht in Nieuw Zeeland (https://www.vphuisartsen.nl/een-hollandse-huisarts-in-nieuw-zeeland-2-levensgevaarlijk-vet/ ) maar het is uiteraard een mondiaal probleem. Naast de medische moeilijkheden die dit met zich meebrengt, staan we mede daardoor aan de rand van een financiële afgrond – dramatisch voorbeeld is de Verenigde Staten, waar men een verdrievoudiging van de kosten voor CVA en hartinfarcten verwacht in twintig jaar. Voor Nederland is het misschien ietsje pietsje rooskleuriger, maar we zijn gelukkig met een inhagelslag bezig; ook hier is de verwachting dat de belastinginkomsten niet toereikend gaan zijn voor de stijgende kosten van vergrijzing en chronische aandoeningen.

We wisten in de jaren tachtig al hoe de demografische ontwikkelingen voor de huidige vergrijzing ging zorgen. Men moppert over optrekken van de pensioenleeftijd van 65 naar 67 jaar – in Nieuw Zeeland is het volstrekt normaal om iemand van 69 de vakken te zien vullen in de supermarkt, en ik moet zeggen dat ik het heerlijk vind om bij de Mitra 10 – een soort Gamma – raad te kunnen vragen aan een handige oude klusman van 72 die daar nog steeds aan het werk is. Het is mathematisch onafwendbaar, dat dit ook de toekomst in Nederland gaat worden. We kunnen immers geen kapitaal creeren uit het niets en als de Centrale Bank de geldpers aanzet om dit te trachten, neemt de inflatie toe waardoor de spaargelden verdampen. Een Catch 22.

De Woudschoten Conferentie gaf duidelijkheid over wat Nederlandse huisartsen zien als kernwaarden van ons vak – dat staat los van hoe dat te financieren. Het is de structuur en de cultuur van de samenleving in de Westerse Wereld, meen ik, die debet is aan de onbetaalbare problemen waarmee we ons geconfronteerd zien – diabetes, overgewicht, hart- en vaatziekten, dementie. Ondanks alle medische kennis, alle adviezen, zien we de populatie versuikeren en vervetten. De moeilijkheid is, dat de arts meestal wel een oplossing heeft voor de verschijnselen van de ziekte. Dat de patiënt de grootste troef in handen heeft – verandering van dieet en meer bewegen – krijgen we niet makkelijk voor elkaar. Financieel is er voor de patiënt ook geen enkele prikkel om te veranderen (ook nauwelijks voor de arts) want meestal is er wel een therapie waardoor het iets beter gaat en dat zit altijd wel in het pakket!

Enkele honderden jaren geleden, kreeg een arts in India geld als het dorp gezond was; werd er iemand ziek, dan werd hij niet betaalt. Interessante gedachte; de arts zal waarschijnlijk een dagtaak hebben gehad om zijn patiënten “gezond te laten doen”. Als een huisarts een bestand heeft van 2000 personen, dan worden die immer aangeduid als patiënten. Het zijn geen mensen, het zijn patiënten, en per definitie mankeren die iets. Nou zijn er maar weinigen die niet ten prooi zijn gevallen aan stress, ongezond gedrag, nare pech of microplastics en bestrijdingsmiddelen in het voedsel, maar toch. 

“The world as we have created it is a process of our thinking. It cannot be changed without changing our thinking.”  Albert Einstein

Als een bestuurder van een auto, aangeschoten een ongeval veroorzaakt, dan betaalt de verzekering niks. Dat principe is ondenkbaar in de geneeskunde, om diverse goede redenen. Er komt echter een punt in de toekomst, dat patiënten die niet meewerken aan hun gezondheid, daar financiële consequenties van ondervinden. Of we dat oneerlijk vinden, of onwenselijk, uiteindelijk zal het een politiek-financieel besluit worden. Zo lang als dat de economie genoeg blijft groeien en de gezondheidsproblemen niet teveel toenemen, kan het vrij lang goed gaan. De structuur waarin de overheid de zorg voor een burger draagt, inclusief wegen, bibliotheken, dokters en politie, creëert mede een cultuur waar de burger een afhankelijke is, die nauwelijks de consequenties ondervindt van zijn handelen.

De Britse psychiater Theodore Dalrymple (pseudonym) werkte in Afrika, Londen en Birmingham en zijn boek “Life at the Bottom” is een echte aanrader – Dalrymple neemt je mee naar de onderkant van de westerse samenleving, waar afhankelijkheid van uitkeringen, huiselijk geweld, criminaliteit, drugsgebruik en ander ongezond gedrag welig tieren. En zoals ik al snel leerde bij de psychiatrie, het is immer vlek op vlek; dergelijke onvolkomenheden in gedrag worden keurig overgedragen. De obese ouders krijgen obese kinderen, het meisje dat misbruikt is door haar vader kiest een man die haar slaat.

Het verval van het gezonde gezin in een stelsel van normen en waarden van een samenleving naar door de staat gesponsorde eenoudergezinnen, en de afbraak van traditionele omgangsvormen, ziet Dalrymple als een gevolg van de progressieve, sociaal liberale intellectuele agenda. Ik denk dat hij helaas gelijk heeft. Er is een duidelijk verband tussen het ontbreken van een vader of moeder in een gezin, en kans op crimineel of ongezond gedrag van het kroost in het westen. Dat is geenszins voorbehouden aan eenoudergezinnen. Er is een algemene armoede ontstaan, een verschuiving van verantwoordelijkheden van persoon naar de overheid, die parallel loopt aan het wegvallen van de cohesie in de samenleving.

Ik zie het ook in de spreekkamer – mensen zijn prima op de hoogte van het laatste roddelnieuws, maar weten niet welke medicijnen ze slikken of waarvoor. Waarom zouden ze ook? De huisarts beheert hun medisch dossier immers. Alleen al het overdragen van die verantwoordelijkheid naar de patiënt – achter een pincode, vingerafdruk – zou mensen ongetwijfeld meer bewust maken van de zorg voor hun gezondheid. Wat vrij duidelijk is in de mensen die het dagelijks moeilijk hebben op de bodem van onze samenleving, is ook in de hogere echelons een realiteit, ze hebben alleen wat meer geld om geen noedels te kopen maar glutenvrije pasta van de traiteur, maar weten nog steeds niet hoe dat pilletje heet voor hun bloeddruk.

Hoe zou dat zijn als mensen zelf hun medisch dossier moeten beheren – veel collegae zijn er huiverig voor, maar ik denk dat juist door een beroep te doen op hun gezond verstand, er een kentering kan plaatsvinden. Want het is ontegenzeggelijk duidelijk dat de huidige insteek niet werkt, hoe fraai we dat ook hebben uitgedacht. Om een andere uitspraak van Einstein te gebruiken, we kunnen niet verwachten dat de uitkomst verandert, als we steeds hetzelfde blijven doen.

Huib Rutten
Volgende week ‘part 2’!