Een jaar of vijf geleden deelde ik de resultaten van een bloedonderzoek mede aan een man van 47, gespierd en zeer sportief. Ik zag hem vaak door de weilanden rennen, met immer naast hem zijn dochter op een fietsje, hard peddelend om haar stoere papa bij te houden. Zijn triglyceriden waren vrij hoog en hij had pre-diabetes, dus ik vroeg of diabetes in zijn familie voorkwam – hij viel zowat van zijn stoel – nee dus. Ik informeerde naar zijn eetgewoonten, niks abnormaals, maar hij sloot zijn dieet verhaal af met: “…en ik zorg natuurlijk voor mijn fruitje”.
Wat bleek, zoals het gros der mensen, geloofde hij dat fruit gezond is (of was, maar dat is een vraagstuk voor Neerlandici) en derhalve dronk hij iedere dag anderhalve liter vers geperste jus d’orange en consummeerde hij acht stuks fruit, met name kiwi’s vond hij verrukkelijk. Probeer dat maar eens weg te sporten! Bovendien, fructose is een beetje een eigenaardige suiker, die in de adipocyten onder andere leidt tot verstoring van de triglyceriden en de productie van uraat. Voor de echte wetenschappers onder ons, ja dat is een beetje simplistisch en voor de fanatici hier een fraai artikel: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5409734/
Een overmaat aan uraat leidt tot jicht; daarnaast is een hoge uraatspiegel een uitstekende voorspeller voor cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit. Naast jicht is een hogere fructose consumptie geassocieerd met obesitas, hypertensie, diabetes, arteriele stijfheid, cognitief dysfunctioneren en hartfalen. Zouden we ons allemaal een hartinfarct en dement zitten te bananen en appelen? Uit de schijf van vijf komt het advies twee stuks fruit per dag – mijn ervaring is dat veel mensen daar ver overheen gaan. Veel frisdranken bevatten fructose, meestal uit mais verkregen; het zou gepast zijn in navolging van de waarschuwing op sigaretten dat je er dood aan kunt gaan, dit ook op flessen prik te verkondigen. En dement van kunt raken. En suikerziekte van krijgt. En je cholesterol gaat in de war.
Wat ook “leuk” is, is dat we met de hype tegen cholesterol, door het voorschrijven van statines, diabetes veroorzaken, in ongeveer net zoveel mensen als dat we redden van een hartinfarct. Hier in Nieuw Zeeland krijgen de huisartsen meer geld van de DHB – zeg maar de zorgverzekeraar, maar eigenlijk een poot van de overheid – als mensen met risico op hart- en vaatziekten triple therapie ontvangen. Waar kennen we die bemoeienissen ook weer van, van niet-medici die zo graag onze centjes bewaken en de arts verplichten tot administratie dwanghandelingen, en passant de edele geneeskunst vereenvoudigen tot neurotische kookboekgeneeskunde? Het nut van statines na CVA of myocardinfarct is inmiddels wel bewezen, maar zeer discutabel onder een risico van 20%, getuige een systematic review uit 2016 – http://www.thennt.com/nnt/statins-persons-low-risk-cardiovascular-disease/
Uit het artikel: “It appears that the existing evidence is in disagreement that statins should be used for patients with a 10-year cardiovascular risk below 20%. With no mortality benefit, no reduction in serious illness, an approximately 1% chance of avoiding a nonfatal heart attack or stroke, a similar or greater chance of developing diabetes, and a one in 21 chance of muscle damage, it seems wiser to focus on lifestyle changes (such as adopting a Mediterranean diet, exercising, and not smoking) instead of cholesterol drugs in low-risk patients.”
Maori en Pacific Islanders hebben hun tradionele dieet verlaten, hebben een genetische aanleg om meer uraat te produceren en drinken meer fris. Een HbA1c van rond de honderd is bij hun dagelijkse kost. En je kunt hun suikerbehoefte ook niet kwalijk nemen, volgens de in een eerder genoemd artikel Dr Giles Yeo, is het te gemakkelijk om toe te geven aan de geneugten van de consumptiemaatschappij met frisdrank en fastfood. Elke dag vechten tegen je ingebouwde behoeften vraagt veel wilskracht en motivatie. Een dagelijkse breinkraker voor mij als huisarts – hoe krijg je die 24 jarige van 140 kilo en moeder van drie kinderen van de frisdrank af, naar “the Gym” en aan therapietrouw voor de metformine en Lantus? Vaak is er ook weinig geld, wat het allemaal nog ingewikkelder maakt.
Een fantastisch innovatief idee is het Groene Recept – https://www.health.govt.nz/our-work/preventative-health-wellness/physical-activity/green-prescriptions/how-green-prescription-works . Het Groene Recept (Green Prescription) verschaft toegang tot sportscholen en -clubs, patiënten worden naast face to face motiverende gesprekken geregeld gebeld, van dieetadviezen voorzien en de hele familie wordt er bij betrokken. Broodnodig initiatief, want de “vreetcultuur” viert hier hoogtij – de gemiddelde benzinepomp is een halve supermarkt aan de meest afschuwelijke atherosclesorende gesuikerde vetexplosies, de frisdrankafdeling in de lokale supermarkt beslaat een halve hectare, de kant- en klaar product afdeling is groot genoeg om een hele Albert Heijn in te vestigen. Een favoriet Maori ontbijt is twee witte boterhammen met een half blik spaghetti uit blik ertussen en ze zijn hooglijk verbaasd als ik dan de link leg met hun diabetes.
Laten de oorspronkelijke eilanders nou ook nog een grotere insuline respons vertonen na fructose inname, zo las ik in het Maori-Medisch nieuws deze week, en je begrijpt waarom de levensverwachting zo fors achterloopt op de Pakeha. Daar zijn de Maori dan weer boos over en wijzen naar de overheid en artsen als schuldige. Afgelopen weekend kopte The NZ Herald on Sunday op de voorpagina met “Racism blamed for poor health”. Zoals zo vaak denk ik dat de waarheid een beetje genuanceerder ligt, maar het is wel lekker scoren, zo’n krantenkop. Daar kan geen Groen Recept tegenop. In ieder geval, nu lijkt er een beweging op gang te komen om Healthprofessionals middels een cursus bewust te maken van hun “institutionele racisme dat de onderliggende reden is voor de slechte gezondheid van de Maori en Pacific New Zealanders”. Die slechte gezondheid heeft natuurlijk niks te maken met het feit dat broodjes spaghetti en frisdrank zo gretig hun aftrek vinden bij de oorspronkelijke eilanders. In een land waar de tweedeling en een traumatisch verleden telkenmale ten spitse wordt gedreven, lijkt het eenvoudiger te benoemen waar de ene partij de fout in gaat (en dergelijke afschuwelijke discriminatie is niet te ontkennen), maar gaat aan een aantal ander zaken voorbij. En ik zie ook geen mogelijkheden om de Maori weer aan hun oorspronkelijke zeewier en cabbagetree dieet te krijgen.
Huib Rutten – Doctor & Sociophilosophe