Over eieren. En Kiwi’s. En Cruickshanks. En Tuatara’s.

Henry en Mildred, beiden uit Nieuw Zeeland, kregen hun eerste kinderen toen Henry al 111 was, en Mildred 70 of zo. Henry en Mildred waren Tuatara’s, een opmerkelijk dier dat met uitsterven bedreigd wordt. Tuatara’s zijn zelfs ouder dan de dinosauriers, kunnen dus ongeveer 100 jaar oud worden en een zwangerschap bedraagt ergens tussen de anderhalf en drieeneen half jaar, waarna de eieren nog eens minstens een jaar in de grond zitten. Die babies kruipen het liefst overdag rond, want ’s nachts jagen de volwassen Tuatara’s die ze op kunnen eten.

Opmerkelijk is dat ze geboren worden met een derde oog midden op het hoofd, maar dat wordt na een paar maanden bedekt door schubben. Ze hebben geen tanden, maar benige uitsteeksels vanuit hun kaakbeenderen – die slijten dus ook en aan het einde van hun leven hebben ze dan ook een voorkeur voor zachtere maden en dergelijke, dan de harde kevers die ze in hun jonge jaren verorberen. Ze worden tussen de 30 en 70 centimeter lang. Zo’n oog midden op het hoofd bij een unieke diersoort (Rhynchocephalia) ouder dan de dino’s – het klinkt alsof ik het uit mijn duim zuig. En dan die enorme tijd om een ei te leggen zeg, onvoorstelbaar. 

Net als de Kiwi vogels hier. Als je een Kiwi en hun ei naast elkaar ziet, dan vraag je je af hoe dat enorme ei ooit in dat vogeltje past. Ook de Kiwi wordt met uitsterven bedreigt, maar gelukkig legt die wel 100 eieren in haar leven. Het ei neemt 20% van het gewicht in – bij mensen is dat 5% en bij de Struisvogel maar 2%. Ik stel dan ook voor dat we bij het spreekwoord “een ei leggen” altijd even erbij vermelden of het een Tuatara ei was, of een Kiwi ei. Wat dat betreft ben ik sowieso heel blij dat ik een man ben. Allemachtig zeg, wat een opgave, een ei leggen. Nee, dan is een ei maken een stuk leuker. En de enige vogel die met zijn gezicht naar de partner kijkt tijdens het paren, komt ook uit Nieuw Zeeland, een piepklein beestje met de naam Hihi. Ook met uitsterven bedreigd. Volgens mij doen we iets niet helemaal goed. Er is dan ook een papagaai hier, die stiekem wraak neemt op de menselijke invaders – de Kea. Hij heeft de eigenaardige gewoonte om de rubberstrips van je auto te slopen. 

Zo zijn hier in Nieuw Zeeland allerlei unieke verhalen te vinden, waar je soms zomaar tegenaanloopt, en waar je dan dagen over kan mijmeren. Wat zou die Tuatara met zijn derde oog waarnemen? Wat wil die Kea met je ruitenwisser? Waarom heet een Hihi zo en de enige uil hier Morepork? Zo had ik laatst een patient met een aparte achternaam “net als die dokter” werd er gezegd. “Ah!” zeg je dan, want ook hier is het spreekuur vol en pas thuis kun je dan eens rustig op het internet rondsnuffelen. Want ja, wie heet er nou Cruickshank? 

Margaret Cruickshank stierf 99 jaar geleden op 28 november. Ze was de eerste vrouwelijke Nieuw Zeelandse huisarts. Omdat haar collega naar het front in de eerste wereldoorlog vertrok, verleende zij de zorg aan Kiwi’s (de mensen niet de vogels) die getroffen werden door de Spaanse Griep – wereldwijd kostte dat naar schatting 20 tot 100 miljoen aardbewoners. Naar verluidt werkte ze dag en nacht, om zelf aan de gevolgen van dezelfde griep te overlijden – ze was pas 45 jaar. 

De helft van een tweeling, met een moeder die jong overleed, deden zij en haar zus om de beurt de zorg voor de jongere kinderen, en gingen ze om de beurt naar school. Ze onderwezen elkander in de weinige tijd dat ze samen hadden. Om verder te studeren, vertrok ze naar Europa en Amerika. De mensen in de stad Waimate waren zo trots op haar, dat ze een gouden horloge en honderd goudstukken aan haar meegaven. Tegenwoordig is de stad van zevenduizend mensen vooral bekend om de frietfabriek en Australische wallabies die er rondhuppen, een soort kangaroe. 

Kangaroe schijnt als woord zijn oorsprong te hebben in een urban legend waarin een Engelsman aan een Aboriginal vroeg, toen hij voor het eerst een kangaroe zag – “Say, my dear fellow, what sort of animal is that?” – “Kan Ga Roe” zei de Aboriginal, wat zoveel betekent als “ik versta je niet”. Geen idee wat er van waar is, maar het is een mooi verhaal. 

Dat verhaal van Margaret Cruickshank is minder leuk. Een intelligente, zeer gedreven jonge arts die aan haar vak en toewijding ten onder gaat. Ze deed niet alleen de medische zorg, de geschiedenis vermeldt dat ze zelfs de koeien melkte van haar zieke patiënten. Dat dwingt wel respect af. En passent deelde ze ook nog de zorg voor het ziekenhuis en organiseerde het lokale Rode Kruis. Een mooi voorbeeld over hoe slecht het met je afloopt als je te hard werkt. 

Een dertig-jarige nefroloog in Auckland deed vorig jaar zijn verhaal  over hard werken in het grootste dagblad in Nieuw Zeeland. Hij beschrijft hoe hij en vele collegae, een verwezen patiënt ervaarde als een aanval, omdat hij al stikte van het werk, letterlijk. Zijn lunch bestond uit huilend zijn broodje eten op het toilet, waarna hij weer aan de gang ging. Thuis rolde hij zijn bed in en wilde nergens over praten. Een collega arts, Tony Fernando, werkzaam aan de universiteit van Auckland, beschreef het verhaal van de nefroloog als de norm, niet de uitzondering. Dokter Fernando, psychiater en voormalig Boeddhistische monnik, beschrijft hoe door de enorme werkdruk, patiënten worden gezien als werk, niet als mensen, en dat daardoor de compassie voor de medemens verloren gaat. 

Volgens Fernando ligt blijheid of vreugde, in een combinatie van drie zaken; jezelf prettig of rustig voelen, verbonden voelen met anderen en een uitdaging hebben. Het Westerse najagen van hoge cijfers op de middelbare school of op de universiteit, en later bijvoorbeeld in het ziekenhuis, om het gevoel van blijheid te verkrijgen, is funest volgens hem. Het vindt zijn wortels in de dopaminerge kick, net als gokken en het trio sex drugs en rock en roll. Het is maar dat u het weet. Die collega die 70 uur per week in het ziekenhuis rondbanjert, is volgens Fernando verslaafd aan zijn eigen dopamine.

Nou vind ik mijn werk fantastisch maar met 12 hobbies en 13 ambachten vind ik mijn vrije tijd eigenlijk minstens zo boeiend. Vooral ook omdat mijn vrouw twee eitjes heeft gelegd en ook dat kroost houdt je bezig. Gelukkig kan ik ze nu Kiwi’s laten zien, en Tuatara’s (in de dierentuin welliswaar) en konden we snorkelen in Fiji, tussen de prachtige visjes en koralen, alhoewel daar al van dat mooie witte koraal is, het ziet er prachtig uit maar is zo dood als een pier. En dan lees je over hoe de pensioenen in Nederland omlaag moeten, en dat het aantal miljonairs gestegen is, en dan mijmer je zo verder of het zo langzamerhand niet een beetje minder kan met die economische groei. Voor je het weet, sterven we zelf een beetje uit. Artsen plegen ongeveer vier keer zo vaak zelfmoord als de gemiddelde mens, dan zou je denken dat is een weinig aantrekkelijk beroepsperspectief. Turn on, tune in, drop out zou ik willen zeggen. Maak je los, leg een ei, doe wat leuks met je gezin. Of ga naar de slijter in Krommenie, waar ze werkelijk geweldig Tuatara bier importeren uit Nieuw Zeeland vol met lokale hop en in een uniek flesje met dezelfde ribbels als die malle hagedis, bel je vrienden en draai die ouwe muziek nog eens. 

Ik ga Kerst vieren in een korte broek, aan het strand, ’s nachts naar de Melkweg staren en pak de pen weer op in het nieuwe jaar. Wees lief voor jezelf, groetjes van Huib.