De wereld loopt tegen haar grenzen aan. Niet alleen wat betreft haar fysiek natuurlijk systeem. Maar ook wat betreft haar sociaal natuurlijk systeem. Beiden zijn het gevolg van het traditioneel blijven toepassen van uitsluitend de logica van de wetten van het huis.
Aanleiding
De wereld loopt tegen haar grenzen aan. Niet alleen wat betreft haar fysiek natuurlijk systeem. Maar ook wat betreft haar sociaal natuurlijk systeem. Beiden zijn het gevolg van het traditioneel blijven toepassen van uitsluitend de logica van ‘de wetten van het huis’ = ‘οι οικονομοι’ (Grieks, spreek uit als ‘ie iekonomie’). De logica van de economie dus.
Het is meer dan tijd om daar iets naast te zetten: de logica van ‘de wetten van het thuis’ = ‘οι σπιτινομοι΄ ( spreek uit als ‘ie spietienomie’.) De logica van de spitinomie dus. Het scheelt maar één letter. Maar het verschil is groot. Daar gaan we het over hebben.
De ontwikkeling van de mens
Zoals eerder aangegeven is de bron van onze sociale ontwikkeling ons ‘natuurlijk systeem’ (Zie https://www.vphuisartsen.nl/commentaar/eerstelijnszorg-dichtbijzorg/ ). ‘Kleinschaligheid’, ‘dichtbij’ en ‘zelfsturing’ zijn haar kenmerken.
Daar waar dit natuurlijk systeem problemen niet aan kon, ontwikkelden we het ‘regelsysteem’: ‘grootschalig’, ‘regels’ en ‘hiërarchie’. En een eigen logica om dat geheel aan de gang te houden: ‘de wetten van het huis’. Met vaak positieve gevolgen. Maar ook regelmatig een forse crises. En nu dus haar bovengrens wat betreft milieu en samenleving. Er moet iets gebeuren!
De dominantie van de huidige economische logica
Door het ontbreken van ‘de wetten van het thuis’ kregen ‘de wetten van het huis’ een volstrekte monopoliepositie in onze samenleving: zij domineren het debat en de besluitvorming. Alsof er niets anders is. En alsof dit zonder soms forse maatschappelijke kosten gaat.
In mijn serie artikelen over ‘perversiteiten’ maakte ik de stap naar wat het betekent als je op zich logische en/of legitieme wetten, regels, standaarden en protocollen toepast of moet toepassen in een situatie waar deze niet (meer) passen. ‘Perversiteiten’ zijn daar het gevolg.
Omdat het mij verbaasde dat ‘marktwerking’ zelf geen concurrentie had heb ik het begrip ‘maatwerking’ handen en voeten gegeven. Het waren m’n eerste systematische ‘spitinomische’ stappen. Er zijn echter meer voorbeelden waar ‘de wetten van het thuis’ niet (goed) worden gebruikt:
– De euro-crisis.
Als je één munt wilt invoeren in twee verschillende politiek-financieel-economische systemen krijg je perversiteiten. De euro is hiervan een fraai voorbeeld: Griekenland zelf had moeten begrijpen dat als je als land de boel uitsluitend ‘spitinoom’ runt, als je eigen familie, je nooit aan de regelsysteem eisen van de euro kunt voldoen. Dat had ook Brussel moeten begrijpen. Maar beiden wilden dat niet. Een diepe continue crisis is het gevolg.
– Immigranten.
In een rapport van de gemeente Rotterdam uit 1956 (!) wordt al haarfijn beschreven wat een te grote instroom van immigranten in achterstandswijken aan problemen veroorzaakt (*1).
Het punt hier is dat deze immigranten afkomstig waren uit ons eigen land. Gewoon dus volbloed blanke Nederlanders. Maar dat die zich ter plekke onderscheidden door dialect, lifestyle, etc. Immigranten dus die op grond van dit ‘anders zijn’ en ‘hun aantal in de wijk’ behandeld werden als iedere immigrant na hen: weg er mee! Eigen volk eerst. Het werd daarna alleen maar erger. Wat betreft het aantal. Wat betreft de lifestyle. En de wijkreactie daar weer op.
– Populisme.
Gevolg van gebrek aan spitinomisch-inzicht bij onze ‘elite’ is dat Nederland, Europa en inmiddels heel de wereld ‘populisten’ kent en heeft. Ze ontwrichten met toenemend succes het traditionele (politieke) regelsysteem.
In 1984 werd een aantal Vrij Nederland artikelen gebundeld onder de titel ‘Ons soort mensen’. Abraham de Swaan gaf in de NRC van toen reactie op wat hij las (*2): het wegvallen van wat ik nu noem spitinomische zekerheden voor ‘ons soort mensen’. Stemmen deden ze toen niet.
De nood is blijkbaar inmiddels fors hoger. Met behulp van internet werpen nu diverse regelsystemers, duidelijk ook zonder kennis van spitinomie, zich op als de ware belangenbehartigers van de huidige ‘ons soort mensen’. Ze stemmen nu dus wel. Maar of het wat uithaalt ?????
Kortom; laten we vooral doorgaan met het niet (goed) gebruiken van ‘de wetten van het thuis’.
De ‘wetten van het thuis’ en de ziekte van Baumol
William Baumol is een Amerikaanse econoom die ongeveer honderd jaar geleden vaststelde dat in de productiesector de kosten omlaag gaan door slimmer werken en andere rationalisaties, maar dat dit bij dienstensector niet of nauwelijks het geval is EN KAN ZIJN: een symfonie van Beethoven duurt nog steeds even lang als vroeger. En je hebt er nog steeds een heel orkest voor nodig.
Hetzelfde geldt voor veel activiteiten in de zorg. Professioneel of niet maakt niet uit: iemand helpen met wassen en aankleden, sommen uitleggen, zwemles geven, gevaarlijke situaties stoppen, een consultgesprek houden, bloeddruk meten, een röntgenfoto maken, etc. Al deze handelingen kosten nog evenveel of nu zelfs meer tijd als vroeger. En dat blijft zo. Omdat het mensenwerk met mensen is. Economen noemen dit de ziekte van Baumol. En ze hebben er geen therapie voor. (Zie http://www.wbs.nl/platform/debatten/2132/de-ziekte-van-baumol-uitgewoed).
Anders gesteld: ‘De wetten van het huis’-logica heeft geen greep op ‘de wetten van het thuis’ – situaties. En weet ook niet wat daar aan te doen is. Hou dus op dat in de zorg wel te willen proberen !!!
Conclusie: In de zorg vanaf nu dus alleen toepassing van ‘ de wetten van het thuis’
- ‘De wetten van het thuis’-logica is geen concurrent van ‘de wetten van het huis’, maar een geheel eigen logica met een eigen recht op bestaan. Een logica die uitsluitend toegepast dient te worden binnen de setting van het natuurlijk systeem en bij alles wat daar plaatsvindt. Daar waar ‘kleinschaligheid’, ‘dichtbij’ en ‘zelfsturing’ de situatie is. Zoals bij de zorg voor gezondheid, veiligheid en opvoeding.
- ‘De wetten van het thuis’ zijn basaal en eenvoudig. En waar nodig wijk je er van af. Het probleem zit hem in het feit dat we ons niet realiseren dat er ‘wetten van het thuis’ zijn. Hoewel we ze dagelijks toepassen. Maar die toepassing heeft geen maatschappelijke of wetenschappelijke status. En daarom bestaan ze niet.
- Er wordt tegenwoordig bepleit dat zorgprofessionals ruimte moeten krijgen om hun vak (weer) normaal te kunnen uitoefenen. Dit meestal als gevolg van problemen met ‘wetten van het huis’-logica bij grote organisaties waar ze voor werken.
Het is echter andersom: ‘De wetten van het thuis’- logica is er om iedereen, dus ook zorgprofessionals, in natuurlijk systeem situaties de gelegenheid te geven hun activiteiten c.q. werk goed te kunnen doen. Ook binnen natuurlijk systeem situaties binnen grote organisaties. Die ruimte is er gewoon. En hoeft niet te worden bepleit. Want als die ruimte er niet is werkt het natuurlijk systeem niet. En heeft zorg daar geen zin. Of wordt deze pervers. Dan kun je er maar beter mee ophouden. - De vraag die natuurlijk komt is of professionele zorg nu goedkoper wordt met ‘de wetten van het thuis’. Nee, niet wat betreft de activiteiten binnen het natuurlijk systeem. Zie Baumol.
Maar wat betreft de kosten van het huidige zorgstelsel waarbinnen een en ander nu nog steeds moet plaatsvinden wel. Dat kan en moet anders en goedkoper . Zie hier hoe en waarom. - Kortom, het is van groot maatschappelijk belang dat ‘de wetten van het thuis’ worden erkend als enig juist toe te passen logica binnen natuurlijk systeem situaties en alles wat daar gebeurt.
Dus ook wat betreft de professionele zorg daar.
Hans van der Schaaf.
Kreta, juni 2017.
*1 Gemeente Rotterdam, De Oostelijke Eilanden en Funen, 1956, deel II, Band 1, pp.324 – 326.
*2 Ons soort mensen, Verhey et al, ISBN 90-6287-993-4 en ‘Sociale sortering’, A. de Swaan, NRC 8 en 15 december 1984.