Een Hollandse huisarts in Nieuw Zeeland (2) – levensgevaarlijk vet

Begin dit jaar was er in “mijn dorp” – iets ten zuiden van Auckland – een gratis sportdag voor kinderen. Het lokale sufferdje berichtte hierover, dus om een uur of tien ‘s morgens stond ik daar met mijn vrouw en twee kinderen, korte broeken, shirtjes, sportschoenen. Gigantische opblaaskastelen en parcours, joelende kinderen, balspelen, fietsskelters, gewone fietsen, wat stands van lokale initiatieven en een kar met eten waar het nogal druk was.
Geen wonder, want er werden gratis broodjes met gebraden worst uitgedeeld. Met een wit broodje en liters saus, een rij van vijftien meter. Een dame met een geschat gewicht van toch zeker 150 kilo draaide de worstjes op de grillplaat, een iets slankere man deelde ze uit. De helft van de mensen in de rij had overgewicht – dat waren de volwassenen. 

In schril contrast met dit fenomeen – waarom deel je geen appels uit op een sportdag voor kinderen – moest elk kind een helm op als een skelter of fiets werd beklommen. Er waren slechts tien van die dingen, er werd niet op straat maar op het gras gereden, dus zo gevaarlijk was het allemaal niet. Maar er is een helmverplichting voor fietsen in Nieuw Zeeland, uitstekend initiatief en Nederland zou er goed aan doen dat te volgen, want het zou miljoenen opleveren aan gezondheidswinst. Toen ik in een grijs verleden mijn ATLS diploma behaalde, vertelde een opleider (hoogleraar chirurgie) dat zulk een maatregel ongeveer een tientje per maand per Nederlander zou schelen aan ziektekosten. Zelfs als het een halve euro was heel zinnig: kinderen en jong volwassenen zijn te vaak betrokken bij ongelukken in het verkeer met neurotrauma en blijvende handicaps of overlijden als gevolg.

In Nieuw Zeeland is het percentage overgewicht – vaak ernstig – dertig procent (NL: 20%). Vooral de Maori’s en de andere Pacific Islanders lijden hieronder, daar liggen de percentages nog hoger. Obesitas, diabetes, myocardinfarcten, CVA’s, amputaties, chronische jicht en nierschade is met name onder de genoemde groepen enorm hoog. Melk is hier vijf keer zo duur als fris, groenten tien keer zo duur als kant en klaar troep, vlees kost weinig, witbrood uit de super kost niks. Het is een normaal verschijnsel dat ze hier bij de Fish en Chips neerstrijken. Voor (omgerekend) 20 euro kun je daar een hele familie voeden, maar ze nemen dan zelf een heel witbrood mee en mayonaise en grote flessen sinas om het gekochte vet en carbo’s nog wat kracht bij te zetten. Tijdens mijn lunchbreaks zie ik mensen van allerlei kleur en pluimage steaks en borden vol friet wegwerken. Op vrijdagen wordt er vanaf twaalf uur bier gedronken en velen gaan lam de auto in op weg naar het weekend of ongeval.

De verwachtte toename aan obesitas, diabeten en gerelateerde ziekten noemt men hier The Pacific Tsunami. Aangezien kennis macht is, kocht ik er een boek over van Dr. Giles Yeo, getiteld Gene Eating. Voor iedere student geneeskunde en voor de huisartsen eigenlijk een must. Yeo legt de link tussen aanleg en eetgedrag en de onvermijdelijke gevolgen. Voor artsen met minder tijd; hij is ook op Youtube te vinden:
1.  https://www.youtube.com/watch?v=pOJYTMe_bp4 
2. https://www.youtube.com/watch?v=NUJScr122Fc 
en absoluut de moeite waard. 

Maar ondanks je aanleg en dieet, blijft het een kwestie van elk pondje gaat door het mondje, zegt Yeo op een van de eerste bladzijden. Dagelijks een lepeltje ketchup teveel is tien kilo in tien jaar. Het schrijnende is dat juist de oorspronkelijke bewoners – de Maori en Pacific Islanders- te kampen hebben met Transgenerational Insulin Resistance. Wat de problemen nog groter lijkt te maken, is dat de overheid een nationaal schuldgevoel heeft voor de Britse koloniale bloedbaden in het verleden. Dat heeft geresulteerd in een pijnlijke overcompensatie in uitkeringen en extra financiële regelingen voor Maori’s. De werkeloosheid onder deze groep is bijna drie keer het landelijk gemiddelde. Langzaamaan begin ik er iets van te begrijpen. De Maori zetten het (grote) gezin op de eerste plaats, en niet financiële onafhankelijkheid, zo schrijft Maori onderzoeker Jade LeGrice in 2014. Er lijkt bij de Maori ook sprake te zijn van een verplichting van de overheid jegens hen, getuige een rapport uit 2015: Indigenous Belief in a Just World: New Zealand Māori and other Ethnicities Compared (Arthur Grimes, Robert MacCulloch and Fraser McKay).
Belangrijkste conclusies in dat rapport waren dat:  “Māori are more likely to believe that
(1) the poor have been unfairly treated and are not lazy;
(2) a better life is due to luck and not hard work;
(3) the Government is doing too little for those in need”.

In de praktijk (b)lijken zulke culturele verschillen en verwachtingen te leiden tot therapie ontrouw, ontkenning en het te laat inroepen van medische hulp. Iedereen lijkt het nut wel in te zien van een helm op de fiets en ‘uit je doppen kijken’, maar de relatie tussen eetpatroon en overgewicht is een groot raadsel. En daar waar de Pakeha (de Europese Kiwi’s) ‘slechts’ geplaagd worden door overgewicht, zijn de complicaties en co-morbiditeit bij de eilandbewoners veel hoger. De getallen zijn ontluisterend…

De New Zealand Health Survey in 2017/18 liet zien dat:

• 1 op de drie volwassenen obees is
• 47% van de Māori obees is
• 65% van de Pacific Islanders iobees is
• 1 op de 8 kinderen obees is (gemiddelde), maar bijna 1 op de 5 Maori kinderen is obees, onder de Pacifische kinderen is dat 1 op de 3 (!)
• in socio-economisch slechtere gebieden de kans op obesitas 1.6 keer (volwassenen) tot 2.1 keer hoger (kinderen) is

In de wandelgangen van “mijn gezondheidscentrum” zijn de problemen met de diabetici, het overgewicht en de problematiek van Maori en Pacific Islanders vaak een gespreksonderwerp. En dan stuit je op opmerkelijke waarnemingen van mijn collegae. Doordat de overheid zoveel extra aandacht en financiële middelen besteedt aan “de probleemhouders”, lijkt de intentie om te veranderen af te nemen – immers, indien je uit een gezin komt waarin nog nooit iemand gewerkt heeft, de zogenaamde Fourth Generation on Welfare, tienerzwangerschappen financieel beloond worden, goedkoop slecht eten de enige oplossing lijkt (maar een Catch 22 en obesitas en diabetes tot gevolg hebben), dan is het niet vreemd, dat de Pakeha hier de wenkbrauwen over fronsen. 

Nadat ik enkele blanke jonge mannen met hakenkruis en Duitse SS rune tattouages had gezien in mijn spreekkamer en hierover vroeg aan een collega zei ze: “New Zealand is racist as Fuck!” Iedereen weet het, iedereen verzwijgt het, maar het is een groot nationaal geheim. Wat er niet allemaal onder een spekberg kan schuilen. Je wordt er verdrietig van.

Huib Rutten